Duurzame woningen bestaan al: ‘Voorbeeldprojecten van houten skeletbouw laten architecten zien wat er mogelijk is’

Om de opwarming van de aarde te beperken, moeten alle nieuwe gebouwen in 2030 CO2-neutraal zijn en dient 100% van de gebouwen netto nul te zijn in 2050. In de bouwsector ligt daar een flinke uitdaging. Houten skeletbouw kan een aanzienlijke bijdrage leveren aan bouwen met veel minder uitstoot. Om dat te laten zien, wordt in de bossen van Zuid-Ierland het een voorbeeldwoning gerealiseerd die weinig energie verbruikt en weinig koolstof uitstoot – een huis met de laagst mogelijke CO2-voetafdruk. “Dit laat zien dat bouwen met hout de toekomst heeft”, zegt David Murray, hoofd technische zaken bij MEDITE SMARTPLY. Hij was betrokken bij het ontwerp van het zogenoemde Project Net Zero Home.

Project Net Zero Home staat op een idyllische plek in het zuiden van Ierland, maar het had ook zomaar in de Achterhoek kunnen staan. Murray is houtwetenschapper en werkt al zijn hele leven in de houtindustrie. Hij is bij elke stap van het project betrokken. "We wilden een voorbeeldwoning bouwen met zoveel mogelijk duurzame producten. Daarom hebben we zoveel mogelijk beton vervangen door hout, zodat we het milieu zo min mogelijk belasten. Je kunt namelijk echt veel vervangen met hout. Zowel het hele geraamte, inclusief de binnenmuren, als het dak en de vloer, is gemaakt van hout en bewerkt hout."

Het terugdringen van de CO2-voetafdruk begint al bij de materiaalkeuze. Murray: “Uiteraard is al het hout onafhankelijk gecertificeerd als duurzaam en hernieuwbaar. Alleen dan weet je zeker dat er geen sprake is van illegale ontbossing of schade aan natuurlijke habitats. Er is zoveel mogelijk gekozen voor hout uit eigen bossen in Ierland. Ons moederbedrijf (Coillte) beheert deze bossen, die zowel FSC- als PEFC-gecertificeerd zijn. We gebruiken de kleine diameter stammen om onze panelen te maken. Deze producten slaan dan CO2 op voor de levensduur van het gebouw. Als dit aanzienlijk wordt opgeschaald door meer houtskeletbouwhuizen te bouwen, zal onze woningvoorraad veranderen in een zogenoemde ‘carbon sink’ voor de lange termijn.”

CO2-arme bouwmaterialen

Wie het PNZH-huis van de buitenkant bekijkt, ziet amper het verschil met een ‘traditioneel’ huis. Van buiten oogt het namelijk als een moderne, eigentijdse woning. Het verschil zit in de structuur van het huis. Deze is namelijk volledig gemaakt van bewerkte houtproducten. De binnenmuren zijn gemaakt van houten balken en de eerste verdieping van bewerkt hout en OSB-platen. En de isolatie? Hiervoor is natuurlijk ook hout gebruikt: de muren, de vloer en het dak zijn allemaal gevuld met natuurlijke houtvezelisolatie.

“Met dit project willen we laten zien dat hout en bewerkte houtproducten bijdragen aan een duurzamere wereld en dat er dus alternatieve, duurzamere manieren zijn om huizen te bouwen”, zegt Murray. “Daarom wilden we zoveel mogelijk CO2-arme bouwproducten gebruiken. Het blijkt dat bouwen met hout op deze schaal heel goed werkt omdat het traditionele materialen vervangt door een duurzamer alternatief, zonder dat er veel van het eigenlijke bouwproces verandert. Het houten skelet van het huis wordt "off-site" gebouwd, waardoor de kwaliteit veel beter is. Voor de onderdelen die ter plaatse worden gebouwd, zijn alternatieven gezocht. Zo werd de traditionele betonnen fundering vervangen door een sterk geïsoleerde fundering met spanten, waardoor er ook minder beton nodig was. Binnen zijn de ramen en deuren bekleed met alu-hout en zijn de muren bekleed met een homogene bouwplaat, die is gemaakt van gerecycled gips, gerecyclede cellulosevezels van oud papier en gerecycled water. Dit demonstreert de holistische benadering van duurzaam bouwen, waarbij met zoveel mogelijk individuele aspecten van het gebouw rekening wordt gehouden.”

Brandveiligheid en ventilatie

De bouw van een traditioneel huis gaat al niet zonder slag of stoot, laat staan de bouw van het PNZH-huis. “Zelfs voor architecten is op deze manier bouwen nieuw, en dat maakt het spannend. Je weet van tevoren niet precies hoe alles uit gaat pakken en welke uitdagingen zich voordoen.”

Een van de grootste mythes over houtskeletbouwwoningen is dat ze niet veilig zijn in geval van brand. Maar niets is minder waar. “Alle bouwproducten branden in een volledig ontwikkelde brand en daarom moet hier rekening mee gehouden worden bij het ontwerp. Elk gebouw, of het nu van beton, staal of hout is, moet aan precies dezelfde brandveiligheidsniveaus voldoen. Het ontwerp van het PNZH-huis werd onafhankelijk beoordeeld en bleek gemakkelijk te voldoen aan de huidige bouwvoorschriften en deze zelfs te overtreffen. Dit is dus een win-win situatie voor zowel de brandveiligheid als het milieu.”

Comfort en binnenluchtkwaliteit

Vanwege de hoge mate van luchtdichtheid moet het huis mechanisch worden geventileerd. "Mensen maken zich hier vaak zorgen over, maar het is eigenlijk een goede zaak", legt Murray uit. "Veel standaard huizen lekken en deze ongecontroleerde luchtlekkage kan veel problemen veroorzaken in gebouwen: een onaangename koude tocht, vervuilde buitenlucht die gemakkelijk het huis kan binnendringen, een hoge CO2-impact van verwarmingssystemen op basis van fossiele brandstoffen zoals olie, gas en vaste brandstof én vocht wat het weefsel van het gebouw kan binnendringen. Dit laatste veroorzaakt condensatie en schimmel en kan zelfs structurele schade veroorzaken. De energierekeningen vallen vaak hoger uit omdat je geld uitgeeft aan het verwarmen van de lucht in huis om die vervolgens weer snel kwijt te raken door luchtlekken.”

In het PNZH-huis worden al deze problemen aangepakt door het huis zo luchtdicht mogelijk te maken en een mechanisch ventilatiesysteem te installeren dat het hele jaar door voor een constante luchtstroom zorgt. Dit systeem gebruikt zelfs de warmte van de afvoerlucht om verse inlaatlucht op te warmen. Ook bevatten alle Medite Smartply producten, die in het huis worden gebruikt, geen toegevoegde formaldehyde bij de productie. Hierdoor lopen de bewoners geen risico door mogelijk schadelijke gassen.

Einde van de levensduur

Maar wat gebeurt er dan met het huis als de levensduur erop zit? “Het huis moet minstens een jaar of zestig meegaan, maar dit is het absolute minimum dat een gebouw zou moeten meegaan”, zegt Murray. “Ik vergelijk huizen een beetje met mensen. De levensverwachting van mensen is tegenwoordig veel langer dan vroeger - waarom? Omdat we een veel beter begrip hebben van de menselijke gezondheid en hoe we langer gezonder en sterker kunnen blijven. Als een huis is gebouwd van hoogwaardige, duurzame materialen, de kwaliteit van de afwerking goed is, en het huis is comfortabel en goed onderhouden gedurende zijn hele levensduur, dan zie ik absoluut geen reden waarom een huis niet in zeer goede staat zou kunnen worden doorgegeven aan de volgende generatie. Als het huis dan uiteindelijk het einde van zijn levensduur bereikt, kunnen al die natuurlijke duurzame materialen worden gerecycled of hergebruikt."

Alle Medite Smartply producten worden geleverd met Environmental Product Declarations, die een volledig overzicht geven van de milieu-impact van de productie en bouw van een huis. Hierbij wordt rekening gehouden met de scenario's voor gebruik en het einde van de levensduur, zodat de totale impact op het milieu kan worden berekend en gemeten. Zo willen Murray met het Project Net Zero Home huis aantonen dat de CO2-uitstoot over de hele levensduur netto nul is.

Feiten over Project Net Zero Home

• De bouw van Project Net Zero Home valt samen met het vaststellen van duurzaamheidsdoelstellingen vanuit MEDITE SMARTPLY: streven naar koolstofneutraliteit tegen 2030 - en uiteindelijk - een netto nul productiebedrijf worden tegen 2050.
• MEDITE SMARTPLY bouwde in Ierland een huis met een zo laag mogelijke C02-uitstoot. Het huis bestaat uit een compleet houten skelet, houten binnenmuren, houten verdiepingsvloer en houten isolatiemateriaal.
• Het hout van de producten van MEDITE SMARTPLY is afkomstig uit bossen in Ierland, die bossen zijn in beheer van de fabrikant van OSB en MDF-platen. Gekapte bomen worden herplant en kunnen over vijftien jaar weer geoogst worden.
• Met het project wil MEDITE laten zien dat C02-neutraal bouwen mogelijk is en dat het, mits met gecertificeerd hout, op grote schaal moet kunnen om zo aan de klimaatdoelen van 2050 te voldoen.
• PNZH maakt gebruik van een Whole Life Carbon-methode die een getrouw beeld geeft van de impact van het huis op het milieu gedurende de hele levensduur. Dit omvat hergebruik, sloop en verwijdering.
• Speciale SMARTPLY OSB en MEDITE MDF producten, samen met andere koolstofarme bouwproducten, zorgen ervoor dat de woning voldoet aan de hoogste normen voor energie-efficiëntie en duurzaamheid
• SMARTPLY-producten omvatten PROPASSIV voor de muren en plafonds, en ULTIMA voor het platte dak en de garage. De MEDITE-producten omvatten MEDITE TRICOYA EXTREME voor de schopplaat van de keuken, de geïntegreerde deur van de vaatwasser en de geïsoleerde voordeur, en VENT voor de muren, het platte dak en de garage.
• PNZH is ontworpen volgens het 'Fabric First'-principe, waarbij de prestaties van de onderdelen en materialen waaruit het huis bestaat worden gemaximaliseerd, voordat het gebruik van mechanische of elektrische systemen wordt overwogen.
• Voor meer informatie, bekijk https://mdfosb.com/nl/sustainability